INTEGRACJA  SENSORYCZNA:

Co to takiego?

Do prawidłowego rozwoju mały człowiek powinien poznawać własne ciało, odkrywać otoczenie, w którym żyje, a wreszcie zdobywać wiedzę o otaczającym świecie, dlatego te wszystkie, niezbędne informacje powinny być dostarczane mu przez zmysły. Są to zmysły odbierające bodźce z otoczenia: dotyk, słuch, wzrok, powonienie, smak oraz te, które odbierają informacje z głębi jego ciała: zmysł równowagi, czucia ułożenia i ruchów ciała. Różnorodne i systematyczne bodźce zmysłowe pozytywnie wpływają na rozwój i dojrzewanie układu nerwowego, dlatego też ścisłe współdziałanie wszystkich narządów zmysłowych czyli ich integracja jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju dziecka.

Pojęcie integracji sensorycznej (SI) opisała i rozwinęła dr. A. Jean Ayers, która określiła to pojęcie jako” proces neurologiczny organizujący wrażenia płynące z ciała i środowiska w taki sposób, by mogłe być użyte do celowego działania” Twórczyni tej metody porównała ten proces z ruchem ulicznym na skrzyżowaniu w centrum miasta, dlatego jeśli bodźce zmysłowe przepływają nieharmonijnie, wówczas następują zaburzenia integracji sensorycznej, prowadzącymi do swoistego chaosu, który można porównać z korkiem ulicznym czy wręcz karambolem na drodze. Stąd też prawidłowa integracja sensoryczna jest bardzo potrzebna do harmonijnego rozwoju i optymalnego funkcjonowania naszego dziecka w świecie.

Przyczyny zaburzeń SI

Przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej nie są jednoznacznie określone, jednakże można oszacować tzw. grupę ryzyka. Należą do niej dzieci z ciąż wysokiego ryzyka czyli o nieprawidłowym przebiegu ciąży i porodu, łącznie z cesarskim cięciem, z obniżoną punktacją w skali AGPAR po urodzeniu, wcześniaki, dzieci z hipotrofią (nieprawidłowym, ograniczonym wzrostem płodu), zaburzeniami odruchu ssania, nieprawidłowościami w rozwoju psychoruchowym. Dzieci z tego typu trudnościami należy więc bacznie obserwować i w razie potrzeby odpowiednio reagować. U każdego dziecka może to wyglądać inaczej, ponieważ zaburzenia SI to zbiór pewnych nieprawidłowości w rozwoju zmysłowo-ruchowym, które występują pod różną postacią i różnym nasileniu.

U niemowląt i małych dzieci (do lat 3):

• Sen – problemy z zasypianie, częste wybudzanie się, budzenie się z krzykiem lub płaczem

• Samoregulacja – trudności z wyciszaniem się, częsty płacz, napady wybuchów złości, drażliwość, hałaśliwość

• Jedzenie – problemy z odruchem ssania w okresie noworodkowym, problemy z wprowadzeniem danych pokarmów, częsty odruch wymiotny. Unikanie pewnych faktur i konsystencji jedzenia a nawet wybiórcze jedzenie ze względu na fakturę, zapach, smak czy kolor.

• Dotyk – unikanie dotyku innych osób i przytulania, odpychania się od rodzica, nietolerowania ubierania i zabiegów higienicznych (mycie, kremowanie, czesanie, obcinanie paznokci, mycie zębów), unikanie zabaw i sytuacji gdy dziecko może się pobrudzić, unikanie pewnego rodzaju materiałów, szwów na ubraniach, części garderoby (czapka, szalik)

• Czucie głębokie (propriocepcja) – uderzanie głową o ścianę lub łóżeczko, gryzienie, szczypanie, ściskanie siebie lub innych osób, brak wyczucia siły, zbyt mocne lub zbyt siłowe zachowania w kontaktach z innymi, ocieranie się o ściany lub innych, potrzeba mocnego dotyku.

• Ruch – protest przy nagłych zmianach położenia ciała w przestrzeni, niechęć do przebywania w określonych pozycjach, potrzeba bycia w ciągłym ruchu (noszenia, wożenia w wózku, noszenia w chuście, ciągłe bieganie), niezgrabność, słaba równowaga, ciągłe upadanie i potykanie się, wpadanie na przedmioty (u dzieci chodzących). Nadmierne huśtanie się, kręcenie, wybieranie tylko określonych aktywności na placu zabaw przy unikaniu innych. Unikanie ruchu i zabaw ruchowych.

• Słuch – najdrobniejsze dźwięki wybudzają dziecko, negatywne reakcje na określone dźwięki (suszarka, blender, odkurzacz, karetka), pobudzenie lub lęk przed miejscami o dużym nasileniu dźwięków(galeria handlowa, market, festyny, uroczystości rodzinne, np. wesele)

• Wzrok – duża wrażliwość na jasne światło (odwracanie głowy, rozdrażnienie, płacz), silne pobudzenie w miejscach tłocznych i ruchliwych

• Emocje – problem z oddzieleniem od opiekuna, nadmierne wycofanie w nowych sytuacjach, brak reakcji na zakazy opiekuna, drażliwość i nadmierna labilność emocjonalna ( od płaczu do śmiechu)

Dzieci w wieku przedszkolnym i uczniowie

• Nieprawidłowe napięcie mięśniowe, wady postawy

• Problemy z koncentracją uwagi, zwłaszcza w grupie

• Zbyt duża ruchliwość dziecka lub odwrotnie preferowanie siedzącego trybu życia, unikanie zabaw i gier ruchowych

• Niezgrabność ruchowa, ociężałość i sztywność, obniżona równowaga i koordynacja, problem z uczeniem się nowych umiejętności

• Problemy w czynnościach precyzyjnych takich jak pisanie, cięcie, rysowanie, nawlekanie

• Problemy z opanowaniem umiejętności pisania i czytania

• Nadwrażliwość na dotyk, przejawiający się z unikaniem czynności higienicznych, metek lub niektórych ubrań, zabaw w piasku, plasteliną, farbą (malowanie palcami), nadmierne reakcje na pobrudzenie się

• Unikanie huśtawek, karuzeli, zjeżdżalni, drabinek lub nadmierne poszukiwanie tego typu zabaw

• Unikanie miejsc zatłoczonych, głośnych, nieprzewidywalnych (komunikacja miejska, galerie handlowe, festyny, kina, koncerty muzyczne). Pobyt w takim miejscu powoduje zdenerwowanie, rozdrażnienie lub nadmierną ekscytację.

• Poszukiwanie mocnego dotyku, uderzanie, uciskanie

• Nadwrażliwość na dźwięki i hałas

• Nadwrażliwość na bodźce wzrokowe: światło pobudzenie lub brak skupienia uwagi w miejscach o dużej ilości kolorów, świateł, ludzi

• Nadwrażliwość na zapachy, wyczuwanie ich z daleka, odmowa jedzenia pokarmów ze względu na zapach do odruchu wymiotnego

• Unikanie niektórych pokarmów ze względu na ich smak i konsytencję

Pamiętajmy, że występowanie jednego lub dwóch objawów nie świadczy o zaburzeniach integracji sensorycznej, jednakże jeśli jest ich więcej i utrudniają one codzienne funkcjonowanie dziecku, to może być to sygnał o problemach z przetwarzaniem bodźców sensorycznych.

Opracowała: mgr Ewa Kamińska