Kącik logopedyczny

ROZWÓJ MOWY W 1 ROKU ŻYCIA DZIECKA

W 1 roku życia dziecka podstawowymi formami wypowiedzi są krzyk i płacz (jest to tzw. okres melodii, sygnału, apelu). W okresie tym pojawiają się kolejno:

  • głużenie, czyli gruchanie - np. gli, tli, kii, gla, bli, ebw... (2—3 mż.),
  • gaworzenie - polega na wymawianiu zespołów sylab niemających jeszcze określonego znaczenia, np. ma-ma, ba-ba, ta-ta, la-la (6—12 mż.),
  • około 9 miesiąca następuje faza naśladowania i powtarzania dźwięków (tzw. echolalii),
  • pod koniec 1 roku życia dziecko powtarza pierwsze słowa ze zrozumieniem (wskazywanie odpowiednich osób, czynności, przedmiotów), np. mama, tata, baba, da, pa

Rozwój mowy w 2 roku życia dziecka

2 rok życia (12—24 mż.) to tzw. okres wyrazu:

  • dziecko opanowało już samogłoski o, u, a, e, y i wymawia większość spółgłosek p, b, m, t, d, n, l, k, ś, ć, dź
  • zaczyna wypowiadać pojedyncze wyrazy, wyrazy-zdania czy pseudozdania
  • charakterystyczne dla tego okresu jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki wyrazu, np.: ne (nie), da (daj), ampa (lampa), mi (miś), tota (ciocia), baba ała (babcia dała), buti es (buty są)

Rozwój mowy w 3 roku życia dziecka

3 rok życia to tzw. okres zdania:

  • dziecko zaczyna używać pozostałych głosek
  • zasób słów sięga zwykle 800—1500 wyrazów i obejmuje różne części mowy
  • widać ogromny postęp w rozwoju mowy, pośród form wypowiedzi dominują wypowiedzenia dwuczłonowe, zdania z podmiotem i orzeczeniem, zdania pytające, oznajmujące, rozkazujące i wykrzyknikowe
  • brzmienie wielu znaków nie jest jeszcze prawidłowe, ale nie powinno to wzbudzać niepokoju rodziców – usłyszysz na przykład: tlofe (trochę), duźa (duża), siupka (zupka), bitki (brzydki), liba (ryba), sina (maszyna), tata-banzie-jadła (tata będzie jadł), ja-nie-mam-sianki (nie mam sukienki)...

Częste rozmowy, opowiadanie i czytanie bajek wzbogacają słownictwo dziecka, doskonalą proces myślenia i uczą prawidłowych zasad gramatycznych.

Opóźniony rozwój mowy charakteryzuje późniejsze pojawienie się gaworzenia, pierwszych słów, ubogi zasób słownictwa, opóźnienie w zakresie gramatycznej budowy zdań, artykulacji głosek itp.

Jak wspierać rozwój mowy dziecka:

1. Mówiąc do maluszka jak najczęściej (stosując tzw. kąpiel słowną)

Wykorzystujemy do tego codzienną aktywność. Wykonując daną czynność, opowiadamy o niej, np. „Robię zupę, obieram marchewkę. Popatrz, marchewka jest twarda i pomarańczowa. Dotknij – jest twarda”. Komentujmy możliwie często to, co sami robimy i co robi dziecko. Mówmy do naszego dziecka wyraźnie, by wszystkie wypowiadane przez nas słowa były czytelne. Unikamy zdrobnień, opisujemy czynności. Starajmy się wyróżniać – gestem, intonacją – nazwy w wypowiedziach.

2. Słuchając – obserwujmy dziecko i podążajmy za nim

Podbudowujmy w maluszku chęć komunikowania się, dostrzegając jego potrzeby. Nie wyręczajmy dziecka w mówieniu, nie starajmy się zrozumieć w lot jego potrzeb – niech próbuje nam je przekazać słowami. Nie przerywajmy dziecku, pozwólmy dokończyć wypowiedź. Gdy podpowiadamy mu słowa, zwroty, dawajmy również możliwość wyboru odpowiedzi. Nasze słownictwo powinno być zróżnicowane, ale znane dziecku. Podstawową formą ćwiczeń powinna być rozmowa.

3. Powtarzając treść w poprawnej formie

Gdy dziecko mówi po swojemu, powtarzajmy po nim tę samą treść w poprawionej gramatycznie formie, ale nie nalegajmy, żeby dziecko powtarzało słowa. Na początku nie wymagajmy również prawidłowej artykulacji.

4. Czytając!

Czytajmy dziecku książeczki, nazywajmy to, co widzimy na ilustracjach. Sprawdzajmy, czy rozumie wszystkie wyrazy, zadając mu pytania.

5. Śpiewając, powtarzając wierszyki, wyliczanki

Do codziennych zajęć włączmy zabawy ruchowe, najlepiej przy muzyce, piosenkach – świetnie sprawdzają się tu piosenki, podczas śpiewania których pokazujemy części ciała.

6. Naśladując odgłosy

W nabywaniu mowy bardzo dużą rolę odgrywa słuch fonematyczny (zwany mownym). Warto go ćwiczyć. Świetnie sprawdzają się tu wszelkiego rodzaju onomatopeje. Zachęcajmy dziecko do naśladowania odgłosów otoczenia, „mowy” zwierząt, pojazdów, samemu dając przykład, ale też uważnie przysłuchując się naszemu dziecku. Starajmy się łączyć wydawanie różnych dźwięków i naśladowanie odgłosów z ruchami rąk i całego ciała. W wieku 2-4 lat dziecko powinno wysłuchiwać i rozpoznawać odgłosy z otoczenia bez pomocy wzroku. Starsze dzieci bawić się mogą w powtarzanie rytmów, wyklaskiwanie, wystukiwanie (np. używając instrumentów muzycznych), a potem w wysłuchiwanie wyrazów w zdaniach, sylab i głosek w wyrazach.

7. Ćwicząc dłonie

Zręczność palców ma związek ze sprawnym artykułowaniem i mówieniem. Wykorzystujmy wszelkie okazje do lepienia, klejenia, nawlekania koralików, budowania z klocków, patyczków. Nie zapominajmy o zabawach paluszkowych – „Idzie rak…” itp.

8. Ćwicząc narządy mowy  – „gimnastyka buzi i języka”

Sprawne funkcjonowanie narządów mowy to warunek prawidłowego wymawiania wszystkich głosek. Niektóre dzieci wymawiają głoski niedbale, przy jak najmniejszym wysiłku mięśni narządów mowy. Nieprawidłowości tego rodzaju nie wynikają z wad wymowy i nie wymagają pomocy specjalisty. Wystarczą codzienne parominutowe ćwiczenia wyrazistości mowy oraz gimnastyka narządów artykulacyjnych.

9. Ćwicząc oddychanie

Czynność mowy jest nierozerwalnie związana z oddychaniem, a prawidłowe oddychanie jest fundamentem dobrej mowy – stosujmy ćwiczenia oddechowe, dmuchajmy, chuchajmy.

10. Pozwalając dziecku na osłuchanie się z poprawnym brzmieniem głosek

– których ono jeszcze nie wymawia, wykorzystując w tym celu książeczki, obrazki, opowiadania, gry. Ćwiczenia indywidualne powinien prowadzić logopeda.

11. Bawiąc się

Bardzo ważnym czynnikiem, mogącym dość szybko przyspieszyć rozwój mowy dziecka, jest kontakt i swobodna zabawa z rówieśnikami.

12. Nie krytykując i nie porównując

Pamiętajmy, by nigdy nie krytykować mowy dziecka i nie porównywać go z rówieśnikami.

 

Żródło: Anna Czajkowska

www.dziecisawazne.pl